FOYÓN

s. m. Foyas grandes del meiz que, despós de secas, s'utilizaban pra fer sargóis.

Ex.: Inda m'acordo de condo se durmía en colchóis de foyón. Despós veron os de crin y despós os de la y, muito despós, os modernos: d'espuma, de mueyes...





[NOTA: Esta palabra é unha aportación de Tere de Coto, que nos informa de qu'é a forma usada en Pezós. Un especialista en léxico da zona confirma el sou uso en Pezós, Armal (Bual) y Corondeño (Ayande). Como indica este seguidor del blog, esta palabra nun aparece nos diccionarios galegos nin asturianos, así que de momento podemos considerala unha palabra eonaviega. Hai unhos días publicamos neste mesmo post a entrada "foyaco", para designar tamén as foyas del meiz. Algunhas indicacióis de xente seguidora del blog fixéronme dudar del carácter autóctono da forma, porque me decatei de qu'os informantes (tapiegos) que ma apurriran tuveran muito contacto con parentes de Ribadeo y é posible qu'esa forma l'aprenderan d'elos. Por eso, mentres nun poda confirmar qu'era unha forma usada por máis xente nun emparentada cos primeiros informantes, decidín eliminar "foyaco" da Salvadeira y sustituila pola forma confirmada "foyón". Gracias a Tere de Coto y a todos os que me deron información valiosa relacionada con esta entrada.]

ESPEREXILARSE

v. pron.  Esplicar algo con muita pasión, fendo muitos xestos y movendo muito as maos al falar. SIN.: Esfarelarse.

        Ex.: Inda tou véndola agora, cómo s'esperexilaba toda dicindo qu'a súa fiya nun tuvera culpa de nada.

COCECULES

s.m. Persona inquieta, que nun ten parada. SIN.: cocedoiro, fervedoiro.

MEXAR

A espresión

         mexar de pé

utilízase pra dicir qu'unha muyer é pouco femenina; que ten modales, xestos, costumbres... que se consideran masculinos.

      Ex.: ¡Qué vai ter mozo! ¡Esa mexa de pé!

COSER PRA FORA

A espresión

          coser pra fora

ten, amáis del sou sentido recto ('trabayar de costureira, fendo roupa na casa por encargo de terceiros'), un sentido figurao de connotacióis sexuales: úsase pra referirse ás muyeres que se prostituyen, especialmente,  ás muyeres casadas que tein relacióis sexuales fora del matrimonio a cambio de dieiro ou por outro tipo de favores, ou ben ás muyeres casadas ás que se yes conocen muitos amantes.




[NOTA: As connotacióis eróticas del verbo 'coser' son mui frecuentes xa dende a literatura medieval y durante el Renacimiento en todo el mundo hispánico. Espresióis relacionadas coa costura aparecen, por exemplo, na Celestina de Fernando de Rojas con claro simbolismo sexual. A espresión nun dar unha puntada sin filo ('nun fer nada sin sacarye beneficio') tía na súa orixe un significado sexual claro, del que xa nun son conscientes os falantes.]

FOUFÓU

A espresión

         muito fou-fou y pouco ñame-ñame

úsase pra referirse a quen parece que trabaya muito, peró al cabo nun fixo cousa de berencia.


[Súarez Fdez. (96) recoye el adxetivo foufóu y lo define asina: "Esaxeradamente trabayador", y aporta este exemplo: "Ei unde ves ese folgazán, condo se casóu era un foufóu que todo lo quería fer nun día". Pedínye algunha explicación máis sobre esta palabra al propio Xosé Miguel Suárez y este matizóu a definición dicindo qu' un foufóu é unha persona que nun para de fer cousas, dacondo con espaventos de máis pral pouco resultao que ten el sou labor. Esta esplicación casaría totalmente col uso que se ye da al dito "muito fou-fou y pouco ñame-ñame". Pral filólogo de Mántaras a voz "foufóu" sería unha onomatopeya del ruido que se fai al respirar afatigao condo ún s'afana en trabayar.]

CALAR

A espresión

         calar como un afoga(d)o

úsase pra referirse a quen nun fala por medo ou por nun comprometerse.

Ex.: Condo perguntaron quén rompera a xarra, calóu como un afogao.

REBOLA

A espresión

                    ir da maza prá rebola

úsase pra dicir qu'alguén pasa d'unha situación mala a outra inda pior.

Ex.: Ese foi da maza prá rebola: protestou porque ye mandaban ir trabayar y agora cambiáronlo de turno y ten que tar muitos días hasta as once da noite.

[É equivalente ás espresióis castellanas "salir de Guatemala y meterse en Guatepeor", "ir de al en peor" ou "salir de Málaga para entrar en Malagón". Suárez Fdez. (96) recoye el refrán "Da maza prá rebola, veña el demo y escoya" que s'utiliza condo dúas opcióis que se ye presentan a alguén son igual de malas y nun hai quen escoya entre elas.]