BRANCAL

adx. De color branca.

Ex.:  -Ei nos vén Manolo todo brancal cua camisa dos domingos. Á Manolo, pos nun teis más calzóis qu'esos, ho? 


[NOTA: En galego, ese adxetivo úsase pra referirse ás queirotas, pra estremar as que tein flores brancas das qu'as tein moradas. En asturiano úsase el adxetivo blancal pra referirse ás castañas con arizo branco y pouco pincho. En galego-asturiano, chámase herba brancal á especie herbácea Holcus Lanatus, como recoye Xosé Miguel Suárez nel sou blog Herbas y florías. En todos os casos, brancal úsase pra referirse a algo de color branca ou abrancazada. Peró el uso que recoyín eu en Salave ten un valor máis xeneral, pos indica que non solo se limita ás especies vexetales senón que se pode aplicar a cualquer cousa de color branca].

TINAXO

s.m. Cuba grande apoyada en tres pés na que se verquen os feixes d'uvas das cestas vendimegas pra ser pisadas.


[Palabra apurrida por Iván de Cazarón, qu'a recoyéu en Pelorde (Pezós) de boca de Ricardo Cotarelo Restrepo, "Ricardo de Pelorde". Gracias mil].

BAFARIDO

s.m. Golpe repentino de mal olor.

  Ex.: Nun me penso achegar a él, que me bota sempre cada bafarido que m'afoga.

[Asoméñase á palabra bafarada, que tampouco recoyen os vocabularios. De feito, poden ser equivalentes, peró bafarada úsase tamén referíndose a un golpe d'aire calente (anque sigue tendo el matiz de "aire desagradable"), mentres que bafarido solo s'usa pra referirse a un cheiror inesperado y é similar a tafo.
   Díaz López y García Galano recoyen bafido y Suárez Fernández, bafo, con definicióis aparecidas. Os dous vocabularios recoyen tafarido, abondo máis frecuente.].

OS CAIS DE FRANCIA

        Esiste unha espresión mui chocante que sentín muitas veces pola nosa terra:

                     A [ese/esa] conócenlo[/a] hasta os cais de Francia,

querendo dicir, evidentemente, qu'esa persona é mui conocida. Peró hai ter en conta qu'el espresión ten un matiz despectivo. Ouguinla muitas veces, con connotacióis claramente machistas, referida a unha muyer pra dar a entender que tuvo muitas relacióis con homes diferentes.




               



             

   

BALTRIAR

v. intr.: Golpear repetidamente [unha cousa, particularmente unha porta ou ventá] pola mor del vento ou d'unha corrente d'aire.

Ex.: Vai cerrar esa contra, que che ta baltriando toda a tarde y xa nos ten alouriados. // ¡Menos mal que paróu el nordés! Baltriaban todas as portas da casa.


     

PROBE

Díxoye el probe á proba: proba, proba, proba.

Esta expresión burlesca contén un xogo de palabras y utilízase como contestación condo a alguén ye mandan probar algunha cousa (unha comida, por exemplo). Úsase sobre todo condo a primeira persona insite y el outra nun ta mui disposta a fer lo que ye mandan.


     Ex.:
- Anda, toma un pedacín. Tá mui bon; anque che teña mala pinta, ta fenomenal. Anda, proba...
- Díxoye el probe á proba...

XUNTAR

   v.intr.  Formarse unha bola de pus debaxo del peleyo a causa d'unha infección.

    Ex.: Tírache porque che ta xuntando. Nun toques máis.// Vaiche xuntar esa mancadura y vai acabar salíndoche un bultín.

OLA

A espresión ter el ola (ou ter a ola) utilízase pra referirse á respiración ansiosa y entrecortada propia da agonía, dos últimos momentos antes da morte. Ter el ola é sinónimo de "tar a pique de morrer, tar nas últimas".

         Ex.: -¿Cómo ta el enfermo?
                - Mui malín. Ai Dios, nun pasa d'hoi: xa ten el ola.



[A palabra ola ta recoyida nunha acepción relacionada en Suárez Fernández (1996): "Catarro mui forte [nel pecho que fai ruido al respirar]". Parecéume oportuno recoyerla outra vez porque, anque se trata tamén d'unha respiración ruidosa, el contexto d'uso é diferente.]

MACHAR

  v.intr. Fer ruido coa boca (separando con forza a lingua del paladar) pra espresar fastidio. Var: machiar.



[A variante machiar aparece recoyida nos outros vocabularios: Suárez (1996); Fdez. Vior (1998); y Díaz López y García Galano (1994).]

TRAFEGO

                 

                           


s.m. Cambio del viño dende as cubas a recipientes máis pequenos aprovetando el menguante de marzo. Faise pra depurar el viño das cubas.



[Palabra recoyida por Iván de Cazarón a Ricardo Cotarelo Restrepo, Cotarelo de Pelorde,en Pelorde (Pezós).]

PORVIR

s.m. Situación económica futura d'unha persona.

Ex.: Déixalo, nía, el sou porvir nun vai tar nas vacas. // ¿Qué porvir van ter se nun estudian nada? // Eso nun ye vai valir pa nada; el porvir ta nos ordenadores y esas cousas.