MEIXÚA

 

s.f.  Feixe de pexes da mesma especie que se pescan al mesmo tempo ou qu'el marineiro ve achegarse condo ta faneando.

Ex.: ¡Bota el apareyo, qu'ei nos vén unha búa meixúa!

A etimoloxía desa palabra é controvertida. Podería proceder da raíz indoeuropea mei-k, que significa, conforme indica el diccionario etimolóxico de Julius Pokorny, "mesturar", "xuntar", "aglomerar", y eso é precisamente unha meixúa, unha aglomeración ou xuntanza de pexes. Méndez Ferrín cre que nesa raíz indoeuropea ta el orixe da palabra "meixón", qu'en galego designa a cría del anguila, especie que se despraza pol augua en grupos de muitos individuos. A raíz indoeuropea mei-k pasaría al latín baxo formas como el verbo misceo, el adxetivo mixtus ou el sustantivo mixtio/mistio, del que el acusativo MISTIONEM sería el étimo probable del meixón galego. En cambio, a nosa meixúa é unha forma femenina que pode que se formase a partir dun masculino 'meixón' que nun se conserva nas falas del oeste de Asturias agá na zona interior máis occidental, unde designa unha arte de pesca. Precisamente ún dos valores del femenino gramatical é el valor colectivo (como sucede en fruita, qu'é el colectivo formado a partir del latín FRUCTUS). Outro valor del feminino é el de significar tamaño mayor qu'el designao pol masculino (como ocurre en cesto/cesta, horto/horta ou furado/furada). Tamén este significado de "tamaño grande" podería corresponderye á nosa palabra "meixúa".

Peró as cuestióis etimolóxicas son cuase sempre complicadas y, muitas veces, pouco claras. Por eso nun podemos obviar qu'en galego-asturiano (como tamén nel galego común ou nel asturiano) esiste a palabra mansío, que designa un conxunto grande de pexes que se desprazan xuntos; querse dicir, ten cuase el mesmo significado qu'a palabra meixúa, se nun fose qu'esta última parece ter el matiz (dedúcese das esplicacióis dos informantes) de seren un grupo de pexes qu'aflora ou xurde cerca d'unde el marineiro ten as artes de pesca. Parece ser unha palabra que s'usa para os montóis de pexe que se pescan, tan a pique de pescarse ou, alomenos, hai a posibilidá de pescalos por achegárense aos marineiros que los tán esperando. El asomeñanza fónica entre as palabras mansío y meixón/meixúa é evidente, pero levaríanos por outro camín etimolóxico. Resulta que mansío se relaciona coa palabra latina MANSIO (ac. MANSIONEM). De MANSIONEM pode derivarse perfectamente meixón y deste el femenino meixúa, como esplicamos máis arriba. El movemento dos pexes AD MANSIONEM describe perfectamente el desprazamento dos pexes hacia as redes, apareyos ou outras artes de pesca. Con un étimo relacionado, a palabra casteyana mesnada (<MANSIONATA, usada na Edá Media, designaba a os cabaleiros que acompañaban al señor y formaban parte da súa casa. A palabra latina MANSIO, -IS (que deu lugar a maison en francés, y en casteyano al cultismo mansión y al galicismo mesón) significaba en latín "pousada, fonda, lugar pra alberxarse os caminantes y el gado y pasar a noite". Con este mesmo significado latino de fonda ou pousada usábanse as palabras meixúa y ameixúa en barallete, a lingua dos afiladores da provincia d'Ourense. Nun nos parece casual a coincidencia fónica coa nosa meixúa.